Τα φώτα σβήνουν σε εργοστάσια, εστιατόρια υπολειτουργούν, τεχνολογικές εταιρείες δεν προλαβαίνουν τις εξελίξεις με υπό – στελεχωμένες εγκαταστάσεις. Θέσεις εργασίας υπάρχουν, αλλά εργαζόμενοι γι’ αυτές, όχι! Η νέα πραγματικότητα της Ευρώπης δεν είναι μόνο στατιστικό τέρας, αλλά η καθημερινότητα, που αλλάζει ριζικά και ίσως δραματικά.
Σύμφωνα με τη Eurostat, το πρώτο τρίμηνο του 2025, η Ευρωπαϊκή Ένωση καταγράφει ποσοστό ελεύθερων θέσεων εργασίας στο 2,2%, και η ευρωζώνη φτάνει και στο 2,4%. Η γεωγραφική κατανομή όμως διαλύει κάθε ενοποιημένη εικόνα. Έτσι, η Ολλανδία με 4,2%, το Βέλγιο στο 4,1% και η Αυστρία στο 3,6%, μαζί με χώρες όπως η Μάλτα, η Κύπρος και η Γερμανία, καταγράφουν τις εντονότερες πιέσεις στην αγορά εργασίας, με χιλιάδες θέσεις ανοιχτές στους τομείς των υπηρεσιών, της κατασκευής, της πληροφορικής, της εστίασης και της διοικητικής υποστήριξης. Στον αντίποδα, η Ρουμανία με μόλις 0,6%, η Πολωνία στο 0,8%, η Βουλγαρία και η Ισπανία στο πλήν -0,9%, εμφανίζουν πιο ήπιους ρυθμούς ζήτησης, γεγονός, που αποδίδεται τόσο στη συνολικά υψηλότερη ανεργία όσο και στη μειωμένη κινητικότητα των εργαζομένων. Είναι πασιφανές, λοιπόν, πως οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις αδυνατούν να προσελκύσουν εργαζόμενους σε μια καθημερινότητα που δεν αποτυπώνεται ίσως ακριβώς στα ποσοστά, αλλά φαίνεται στα λουκέτα, στις αγγελίες που μένουν μήνες αναπάντητες και στις θέσεις εργασίας, που καλύπτονται όπως – όπως.
Οι χώρες στην αιχμή της κρίσης
Γερμανία, η ατμομηχανή που αγκομαχά για εργατικό δυναμικό: Το 82% των επιχειρήσεων αναζητούν εξειδικευμένο προσωπικό, με 1,8 εκατομμύρια κενές θέσεις, ενώ μόνο στην κατασκευή και βιομηχανία οι ελλείψεις κινούνται στο 53–54%. Το δημογραφικό πλήγμα βαθαίνει, η παραγωγική βάση αδειάζει από τεχνικούς, υγειονομικούς και οδηγούς. Και η άλλοτε παντοδύναμη εικόνα της γερμανικής ισχύος αρχίζει να δείχνει βαθιές ρωγμές.
Ελλάδα, εκρηκτικός τουρισμός χωρίς προσωπικό: Περισσότερες από 100.000 θέσεις στον τουρισμό και την εστίαση παραμένουν ακάλυπτες, την ώρα που για το 2028 προβλέπεται – σύμφωνα με την Guardian – ρεκόρ 40 εκατομμυρίων επισκεπτών. Η εποχικότητα επιτείνει το πρόβλημα, ενώ η στροφή των εργαζομένων προς σταθερά ωράρια μειώνει ακόμη περισσότερο τη διαθεσιμότητα. Οι εργοδότες αναζητούν λύσεις μέσω διμερών συμφωνιών με χώρες όπως η Αίγυπτος, η Ινδία και το Μπανγκλαντές, σε μια προσπάθεια να διασφαλίσουν προσωπικό για την αιχμή της σεζόν. Όπως δείχνουν τα στοιχεία της Eurostat, η έλλειψη δεν είναι συγκυριακή, αλλά συστημική και σε εξέλιξη.
Ιρλανδία και Πορτογαλία, μεγάλο το έλλειμμα εργατικού δυναμικού: Σύμφωνα με τις τελευταίες μετρήσεις, το 81% των εργοδοτών στην Ιρλανδία και το ίδιο ποσοστό στην Πορτογαλία δηλώνουν ότι δυσκολεύονται να καλύψουν θέσεις. Πρόκειται για μια από τις υψηλότερες τιμές στην Ευρώπη, που αντανακλά ένα πρόβλημα διαρθρωτικό και όχι απλώς συγκυριακό. Στην Πορτογαλία, περισσότερες από 58.000 θέσεις παραμένουν κενές για διάστημα άνω των 100 ημερών, κυρίως σε τομείς όπως οι τεχνολογίες πληροφορικής, η υγεία και η πράσινη ενέργεια. Το φαινόμενο αυτό, ήδη αισθητό στην οικονομική δραστηριότητα, επιδρά ανασταλτικά στην ανάπτυξη και επιτείνει την πίεση σε κρίσιμους τομείς παραγωγής.
Σουηδία, τεχνολογική πρωτοπορία αντιμέτωπη με γήρανση πληθυσμού: Στη Σουηδία, η έλλειψη προσωπικού πλήττει καίριους τομείς, όπως οι πληροφορική, υγεία, εκπαίδευση και αυτοκινητοβιομηχανία. Η κυβέρνηση επισπεύδει διαδικασίες μέσω fast-track θεωρήσεων, αξιοποιεί το πλαίσιο της EU Blue Card και ενισχύει ψηφιακά εργαλεία πρόσληψης. Ωστόσο, η ταχύτητα της τεχνολογικής εξέλιξης είναι δραματικά αν αντίστοιχη με τη δημογραφική πραγματικότητα, δημιουργώντας ένα σύνθετο και επείγον πρόβλημα, που δεν δείχνει να βρίσκει ουσιαστική διέξοδο με γρήγορες, άρα πρόχειρες διοικητικές λύσεις.
Ο ευρωπαϊκός χάρτης της κρίσης
Σύμφωνα με το Cedefop, τον ευρωπαϊκό οργανισμό για την ανάπτυξη της επαγγελματικής κατάρτισης, οι μεγαλύτερες ελλείψεις σε εξειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό εντοπίζονται σε Σλοβακία, Τσεχία, Πολωνία και Ιταλία. Πρόκειται για χώρες όπου η ζήτηση για προσωπικό με υψηλά προσόντα ξεπερνά κατά πολύ την προσφορά. Από την άλλη πλευρά, ελλείψεις μεσαίας εξειδίκευσης αντιμετωπίζουν οι Βουλγαρία, Ιρλανδία, Ισπανία, Ολλανδία και Ελλάδα, όπου η αγορά προσπαθεί να ανταποκριθεί σε σταθερά αυξανόμενες ανάγκες. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει, ήδη, χαρτογραφήσει σαράντα δύο κρίσιμα επαγγέλματα, που πλήττονται ιδιαίτερα και περιλαμβάνουν τους επαγγελματίες της υγείας, τεχνικούς κατασκευών, μηχανικούς, οδηγούς, ειδικούς στην πληροφορική, καθώς και εργαζόμενους σε τομείς που σχετίζονται με την πράσινη μετάβαση. Στο πλαίσιο αυτό, προωθείται το σχέδιο «Ένωση Δεξιοτήτων», που συνδυάζει ευρωπαϊκά προγράμματα κατάρτισης, όπως το Erasmus, ταχύτερες διαδικασίες για άδειες εργασίας και εξειδικευμένα εκπαιδευτικά σεμινάρια προσαρμοσμένα στις ανάγκες της αγοράς. Όπως σημείωνε ο Άνταμ Σμιθ, η εργασία αποτελεί πηγή πλούτου, μια υπενθύμιση ότι χωρίς ανθρώπινο δυναμικό, η οικονομία δεν μπορεί να ευημερήσει. Η Χάνα Άρεντ ήρθε και τόνισε πως η εργασία είναι η δραστηριότητα που εξασφαλίζει την ίδια την επιβίωση του ανθρώπου, καταγράφοντας το βιολογικό της βάρος. Και όπως, αργότερα, έδειξε ο Καρλ Μαρξ, αν λείπει ο άνθρωπος από την εξίσωση, καμία παραγωγική μηχανή, όσο εξελιγμένη κι αν είναι, δεν αρκεί από μόνη της.
Η αριθμητική της ανισορροπίας
Παρά τις διαρκείς προσπάθειες των κυβερνήσεων να ενισχύσουν την απασχόληση, τα ποσοτικά στοιχεία δείχνουν μια πραγματικότητα με εσωτερικές αντιφάσεις. Σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, το ποσοστό των κενών θέσεων παραμένει κοντά στο 2,3%, ενώ στην ευρωζώνη αγγίζει το 2,4%. Αυτοί οι αριθμοί όμως κρύβουν έντονες αποκλίσεις. Σε χώρες όπως η Ολλανδία, το Βέλγιο και η Αυστρία, οι ανοιχτές θέσεις ξεπερνούν το τέσσερα τοις εκατό, γεγονός που καταδεικνύει ισχυρές πιέσεις στην αγορά εργασίας. Αντίθετα, σε κράτη όπως η Ρουμανία, η Πολωνία, η Βουλγαρία και η Ισπανία, το ποσοστό πέφτει κάτω από το ένα τοις εκατό, όχι επειδή δεν υπάρχουν ανάγκες, αλλά επειδή η κινητικότητα των εργαζομένων παραμένει περιορισμένη και η ανεργία λειτουργεί αποτρεπτικά. Την ίδια στιγμή, τέσσερις στους πέντε εργοδότες στην Ευρώπη δηλώνουν ότι δυσκολεύονται να βρουν προσωπικό με τα προσόντα που απαιτείται, ακόμη και σε χώρες που θεωρούνται ώριμες επαγγελματικά. Ο δείκτης απασχόλησης έχει μεν ανέβει στο εβδομήντα δύο τοις εκατό, ενώ η ανεργία παραμένει σχετικά χαμηλά, γύρω στο έξι τοις εκατό, όμως αυτό δεν αρκεί για να καλύψει τα πραγματικά κενά. Το ζήτημα δεν είναι πια πόσες θέσεις δημιουργούνται, αλλά ποιος είναι σε θέση να τις καλύψει. Γιατί οι θέσεις χρειάζονται ανθρώπους με εκπαίδευση, προσαρμοστικότητα και διάθεση μετακίνησης, σε μια Ευρώπη που γερνάει γρήγορα και εκπαιδεύεται αργά.
Οι προσπάθειες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των χωρών της για άμεσες λύσεις
Η ανάγκη για εργατικό δυναμικό δεν είναι πια εθνική υπόθεση. Η Βρετανία σχεδιάζει αύξηση μισθών στον κατασκευαστικό κλάδο, ώστε να καλύψει τουλάχιστον είκοσι χιλιάδες θέσεις έως το 2029, στο πλαίσιο ενός φιλόδοξου σχεδίου στέγασης, ενώ η Ελλάδα προχωρά σε προγράμματα εκπαίδευσης και συνεργασία με τρίτες χώρες, όλα σε μια προσπάθεια να διατηρηθεί η λειτουργία κρίσιμων τομέων, ιδιαίτερα την τουριστική περίοδο. Σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, βρίσκονται, ήδη, σε εξέλιξη πρωτοβουλίες, όπως η Ένωση Δεξιοτήτων, η επιτάχυνση διαδικασιών για άδειες εργασίας και η ενίσχυση των εκπαιδευτικών και κατά τεκμήριο μεταβατικών διαδρομών. Αυτό που αποτυπώνεται δεν είναι απλώς μια αγορά σε κρίση, αλλά μια ήπειρος που αναμετριέται με τις ίδιες τις προϋποθέσεις λειτουργίας της. Η δημογραφική φθορά και η ταχύτητα της τεχνολογικής αλλαγής δοκιμάζουν την αντοχή των δομών. Παράλληλα, η αγορά δείχνει σημάδια προσαρμογής και επιχειρεί να αυξήσει τις απολαβές, να ενσωματώσει μετανάστες, να επενδύσει στην κατάρτιση. Το ζήτημα βέβαια, παραμένει για το όχι μόνο πόσες θέσεις θα δημιουργηθούν, αλλά και τι είδους εργασία χρειάζεται, ποιοι θα την κάνουν και υπό ποιες συνθήκες και βέβαια απολαβές.
Η τάξη δεν είναι η αρετή των μετρίων, όπως έγραφε ο Τόμας Μαν, αλλά η προϋπόθεση της ελευθερίας και ίσως η αναδιοργάνωση της ευρωπαϊκής εργασιακής πραγματικότητας να απαιτεί ακριβώς μια νέα μορφή τάξης, όχι με όρους ελέγχου, αλλά με όρους ετοιμότητας.
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
