Τι γίνεται, όταν οι τουρίστες νιώθοντας σαν στο σπίτι τους, αλλά οι κάτοικοι δεν νιώθουν πια στο δικό τους!
Για δεκαετίες, ο τουρισμός θεωρούνταν η κότα με τα χρυσά αβγά της ευρωπαϊκής οικονομίας μια και είναι ανέξοδος αλλά αειφόρος χάρη στις φυσικές ομορφιές, αλλά και στα μνημεία, την κουλτούρα, τον πολιτισμό και την ωραιότητα πόλεων, νησιών και φημισμένων περιοχών. Όμως οι Ευρωπαίοι ασφυκτιούν, με τις ζωές τους να μοιάζουν εκθέματα σε τεράστια θεματικά, τουριστικά πάρκα, την ακρίβεια των σπιτιών να τους διώχνει απ τις πόλεις τους, τα μαγαζιά της καθημερινότητας τους να κλείνουν και να γίνονται τουριστικά εμπορικά και αλλά πολλά και πνιγηρά. Από τη Βαρκελώνη έως τη Ντουμπρόβνικ και από το Άμστερνταμ έως τη Σαντορίνη, μια ήπειρος διαπιστώνει πως η άνευ ορίων φιλοξενία βλάπτει σοβαρά το επίπεδό ζωής.
Πληρότητα 110% ή όταν η πόλη δεν χωράει άλλο
Το 2024, ο ευρωπαϊκός τουρισμός κατέγραψε άνοδο 18% σε σχέση με το 2023. Μόνο στη Βαρκελώνη, οι αφίξεις ξεπέρασαν τα 12 εκατομμύρια, σε πόλη με 1,6 εκατομμύρια κατοίκους. Η Βενετία, με μόλις 50.000 μόνιμους κατοίκους στο ιστορικό της κέντρο, είδε… 20 εκατομμύρια επισκέπτες να διασχίζουν τις γέφυρές της μέσα σε έναν χρόνο! Η Λισαβόνα δέχτηκε πάνω από 7,4 εκατομμύρια τουρίστες το 2024, αριθμός σχεδόν τριπλάσιος του πληθυσμού της μητροπολιτικής περιοχής. Το Άμστερνταμ, με λιγότερους από 900.000 κατοίκους, φιλοξένησε περισσότερους από 22 εκατομμύρια τουρίστες, γεγονός που ώθησε τις αρχές να απαγορεύσουν τις νέες τουριστικές επενδύσεις στο κέντρο. Στη Σαντορίνη, οι αφίξεις έφτασαν τα 2,3 εκατομμύρια το 2023, όταν το νησί έχει μόλις 15.500 μόνιμους κατοίκους. Αντίστοιχα, η Μαγιόρκα, το μεγαλύτερο νησί των Βαλεαρίδων, έφτασε τα 14 εκατομμύρια τουρίστες το 2024 και μιλάμε για έναν αριθμό δεκαπλάσιο του πληθυσμού της. Οι τοπικές αρχές μιλούν για τουριστική υπερ – κόπωση, ενώ οι κάτοικοι ζητούν μείωση των πτήσεων χαμηλού κόστους. Στην Κορσική, η τουριστική πίεση το καλοκαίρι του 2024 ώθησε σε περιορισμούς για προστατευόμενες παραλίες και μονοπάτια, ενώ στη Ρόδο καταγράφηκαν 1,9 εκατομμύρια επισκέπτες με πληρότητες που ξεπέρασαν το 95% για 60 συνεχόμενες ημέρες του καλοκαιριού. Ακόμα και λιγότερο τόσο δημοφιλείς προορισμοί πλέον στενάζουν. Έτσι, η Πράγα αγωνίζεται να διατηρήσει τον χαρακτήρα της παλιάς πόλης, καθώς ο μαζικός τουρισμός εκτόξευσε τις τιμές και αλλοίωσε τη νυχτερινή ζωή. Η ακτογραμμή της Κροατίας, από το Ντουμπρόβνικ έως το Σπλιτ, είδε άνοδο 20% στις αφίξεις από κρουαζιέρες, φτάνοντας τα 1,4 εκατομμύρια επιβάτες το 2024 μόνο στα λιμάνια της Δαλματίας. Από τον βορρά μέχρι τη Μεσόγειο, η Ευρώπη μοιάζει να έχει ξεπεράσει το όριο, με περισσότερους τουρίστες, από όσους μπορούν να αντέξουν οι πόλεις, οι κάτοικοι, και τελικά, η ίδια η ταξιδιωτική εμπειρία.
Όταν η πόλη γίνεται τεράστιο τουριστικό, θεματικό πάρκο και παύει να είναι σπίτι
Η καθημερινότητα μοιάζει να αβίωτη, με τα ενοίκια να εκτινάσσονται, οι δημόσιες υπηρεσίες πιέζονται, τα σκουπίδια είναι παντού και είναι αδύνατον να μαζευτούν και οι γειτονιές αδειάζουν από τους ίδιους τους κατοίκους τους. Η αύξηση των βραχυχρόνιων μισθώσεων τύπου Airbnb έχει οδηγήσει σε μέση αύξηση ενοικίων 31% στις πιο δημοφιλείς ευρωπαϊκές τουριστικές πόλεις μέσα σε τέσσερα χρόνια. Σε περιοχές όπως το κέντρο της Λισαβόνας, 1 στα 8 σπίτια έχει μετατραπεί σε τουριστικό κατάλυμα, με αποτέλεσμα την εκτόπιση των ντόπιων και την αλλοίωση του κοινωνικού ιστού. Η αύξηση της ηχορύπανσης, η υπερφόρτωση των μέσων μεταφοράς, οι ουρές σε νοσοκομεία και δημόσιες υπηρεσίες και η πίεση στις υποδομές απορριμμάτων και υδροδότησης επιδεινώνουν την ποιότητα ζωής. Στο μεταξύ, η καθημερινή ζωή τουριστικοποιείται και το παντοπωλείο γίνεται κατάστημα σουβενίρ, το καφενείο μετατρέπεται σε cocktail bar, και η τιμή του καφέ ξεπερνά πλέον εκείνη ενός εισιτηρίου λεωφορείου. Οι ντόπιοι βρίσκουν μεν δουλειές στον τουριστικό τομέα, αλλά χάνουν άλλες. Και οι τουριστικές εργασίες είναι εποχιακές, με χαμηλούς μισθούς και υπερεργασία, που συχνά συναντά και το 24/7. Η ανισότητα διευρύνεται, με τους κατοίκους να καλούνται να υπηρετήσουν ένα μοντέλο ανάπτυξης που δεν τους περιλαμβάνει. Και ενώ οι τουρίστες απολαμβάνουν την αυθεντικότητα, οι κάτοικοι νιώθουν πως δεν έχουν λόγο σε τίποτα, αλλά ούτε και τόπο να σταθούν και απομακρύνονται από τις ίδιες τους τις γειτονιές.
Έκρηξη αντιδράσεων και «Δεν είμαστε ντεκόρ – είμαστε κοινότητα»
Το 2023, η Βενετία τόλμησε το αδιανόητο, επιβάλλοντας, για πρώτη φορά στην Ευρώπη, εισιτήριο εισόδου στους ημερήσιους επισκέπτες. Δεν είναι μόνο διοικητικό το μέτρο, αλλά κυρίως μιας κραυγή αγωνίας των 50.000 κατοίκων, που έχουν εισβάλει συμβολικά σε τουριστικά διαμερίσματα τύπου Airbnb, που παλιά ήταν σπίτια γειτόνων τους, καταβρέχοντας τα με μάνικες νερού και φωνάζοντας «Αρκετά!» από τα μπαλκόνια, σε μια μορφή ειρηνικής κατάληψης. Στις πιο τουριστικές συνοικίες της Βενετίας, όπως τις Σαν Μάρκο, Κανναρέτζιο, Καστέλλο ή Μουράνο, αφίσες και πανό, που ανανεώνονται καθημερινά, δίνουν ολοκάθαρα το μήνυμα: «Tourists go home»! Στο Άμστερνταμ, η πόλη όχι μόνο απαγόρευσε νέα τουριστικά ξενοδοχεία, αλλά ξεκίνησε και καμπάνιες που αποτρέπουν τους τουρίστες που πάνε να ξεσαλώσουν, μόνο για ολονύκτιο πάρτι, με αφίσες και πανό, με μηνύματα όπως το «Coming for sex and drugs? Stay home»! Το δημοτικό συμβούλιο ανακοίνωσε σχέδια για απαγόρευση της κρουαζιέρας από το κεντρικό λιμάνι και περιορισμό της διαφήμισης του προορισμού στο εξωτερικό. Η Βαρκελώνη ενίσχυσε τους ελέγχους και διέλυσε εκατοντάδες παράνομα Airbnb, ενώ κάτοικοι συγκεντρώθηκαν έξω από τουριστικά λεωφορεία και κατέβασαν τουρίστες φωνάζοντας συνθήματα όπως, «η πόλη μας δεν είναι θεματικό πάρκο». Το 2023 έγιναν πάνω από 30 κινητοποιήσεις από τοπικές οργανώσεις με αίτημα τον περιορισμό του μαζικού τουρισμού. Το Ντουμπρόβνικ περιόρισε τα κρουαζιερόπλοια σε δύο την ημέρα, μετά από χρόνια κατά τα οποία η παλιά της πόλη είχε μετατραπεί σε κινηματογραφικό ντεκόρ, κυριολεκτικά, αφού το θρυλικό Game of Thrones, που ήθελε εκεί το Κίνγκς Λάντινγκ, την Πρωτεύουσα των Επτά Βασιλείων, την κατέστησε παγκόσμιο τουριστικό μαγνήτη. Πλέον, συνεργάζεται με την Unesco για την επιβολή ημερήσιου ανώτατου αριθμού επισκεπτών. Στη μαγική Σαντορίνη, με 2,3 εκατομμύρια επισκέπτες σε ένα νησί 15.500 κατοίκων, εφαρμόστηκαν όρια στις ημερήσιες αφίξεις κρουαζιερόπλοιων, ενώ τέθηκε σε λειτουργία ψηφιακή πλατφόρμα διαχείρισης ροών τουριστών που προειδοποιεί για υπερφόρτωση συγκεκριμένων σημείων, όπως το ηλιοβασίλεμα στην Οία. Ωστόσο, διαδηλώσεις ντόπιων κατά της τουριστικής ασφυξίας διοργανώθηκαν ακόμη και εν μέσω σεζόν. Το περασμένος καλοκαίρι στην Πάλμα ντε Μαγιόρκα, χιλιάδες ντόπιοι κατέβηκαν στους δρόμους με κεριά, πενθώντας συμβολικά τον θάνατο της πόλης τους, ενώ σε περιοχές της Καταλονίας, κάτοικοι έκλεισαν παραλίες με ανθρώπινες αλυσίδες, φωνάζοντας το σύνθημα «Δεν είμαστε ντεκόρ – είμαστε κοινότητα».
2025: Περισσότεροι, όχι καλύτεροι
Οι προβλέψεις για το 2025 είναι αποθαρρυντικές για τους κατοίκους και προκλητικές για τις τοπικές αρχές. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τουρισμού εκτιμά αύξηση του ευρωπαϊκού τουρισμού κατά 7%, με προορισμούς όπως το Παρίσι, η Αθήνα, η Λισαβόνα και η Φλωρεντία να προετοιμάζονται για νέο κύμα επισκεπτών. Οι αριθμοί μεγαλώνουν, αλλά οι δομές μένουν ίδιες. Η τεχνολογία, με τους «έξυπνους» αισθητήρες ή τις εφαρμογές παρακολούθησης πλήθους σε πραγματικό χρόνο και διαχείριση ροών, διαδίδονται, όμως οι περισσότερες πόλεις είναι ακόμη στο στάδιο του πειραματισμού. Αντί να μπουν καθαροί περιορισμοί στην προσέλευση, αρκετοί δήμοι προτιμούν να επενδύουν σε «τουρισμό ποιότητας». Ο όρος χρησιμοποιείται ολοένα και περισσότερο, αλλά παραμένει ασαφής. Για κάποιους σημαίνει επισκέπτες με μεγαλύτερη οικονομική δυνατότητα, ενώ για άλλους, λιγότερους μεν, αλλά με πιο υπεύθυνη στάση απέναντι στην τοπική ζωή και το περιβάλλον. Μέχρι στιγμής, πάντως, δεν έχει προκύψει συγκεκριμένη στρατηγική.
Ακούγονται προτάσεις για ειδική φορολογία σε υπερτουριστικές περιοχές, για ποσοστώσεις σε ημερήσιες αφίξεις, για αυστηρότερους κανόνες στις βραχυχρόνιες μισθώσεις και για επιδότηση κατοικίας σε ντόπιους. Αλλά προς το παρόν, οι περισσότερες παραμένουν σε επίπεδο δημόσιου διαλόγου ή τοπικών πιλοτικών σχεδίων και το 2025 μοιάζει να είναι έτος καμπής, αλλά όχι απαραίτητα κατεύθυνσης.
ή αποκτήστε ετήσια συνδρομή εδώ.
